İnsanların sosyal ve ekonomik faaliyetleri sonucu kullanım süresi dolmuş ve artık doğa için zararlı hale gelen her türlü maddeye atık denir. Sıfır atık ise atık önlemeye odaklı ve tüm ürünlerin yeniden kullanımına teşvik eder. Geri dönüşüm, kullanım dışı kalan geri dönüştürülebilir atık malzemelerin çeşitli geri dönüşüm yöntemleri ile ham madde olarak tekrar imalat süreçlerine kazandırılmasıdır. Yani yeniden değerlendirme imkanı sunan atıkların fiziksel ve kimyasal işlemlere tabii tutularak 2. bir ham maddeye dönüştürülmesidir. Türkiye'de geri dönüşüm çalışmalarının başlangıcı, 1991 yılına dayanmaktadır. Geri dönüşümde ki amaç; kaynakların aşırı ölçüde kullanımını engellemek, atıkların kaynaklarında ayrıştırılmasını sağlamak ve atık çöp miktarının azalmasını sağlamaktır.

Kağıt, karton, cam, plastik ve metal gibi maddelerin geri dönüşümü ile doğal kaynakların tükenmesinin önüne geçilmektedir. Bu şekilde ülke ekonomisine katkı sağlanmakla beraber ciddi miktarda enerji tasarrufuda sağlanmaktadır. Geri dönüşümü sağlanan maddelerden bir kaçını şu şekilde sıralayabiliriz. Cam, kağıt, alüminyum, plastik, piller, elektronik atıklar, beton, akümülatörler, motor yağı ve petler..

Bunların arasında beton ilginç gelen bir geri dönüşüm maddesi olarak bende merak uyandırdı. Küçük çaplı bir araştırmadan sonra yıkım alanlarından büyük betonların alındığını ve kırma makinalarında çakıl taşı haline getirildiğini öğrendim.

Kullanılmış kağıdın geri dönüşümü hava kirliliğini %74-94 azaltırken, su kirliliğini %35, su kullanımını %45 azaltmaktadır. 1 kağıt 5 kez yeniden kullanılabilir fakat her yenilenme sırasında kalite standartlarında düşme yaşanmaktadır. 1 ton atık kağıdın kağıt hamuruna katılması 8-20 ağacın kesilmesini önlemektedir. Alüminyumun geri kazanımı ile enerji tüketiminde ve su kirliliğinde %97, hava kirliliğinde ise %90 azalma meydana gelmektedir.

Malzeme cinslerine göre geri dönüşüm kutuları vardır. Bunlar:

Kağıt atıklar - Mavi kutu

Cam atıklar - Yeşil kutu

Metal atıklar - Gri kutu

Plastik atıklar - Sarı kutu

Tehlikeli atıklar - Kırmızı kutu

Tıbbi atıklar - Turuncu kutulara atılmalıdırlar.

Ülkemizde günde yaklaşık 65 bin ton çöp üretilmektedir. Ancak Türkiye'de çöp miktarının %15-20 si geri dönüşüme kazandırılabiliyor. 3200'den fazla belediye bulunmasına rağmen 11'i düzenli depolama yapmaktadır.

• Okyanuslarda her yıl çoğu plastik olmak üzere 6 milyon ton çöp atılıyor.

• Cam şişe doğada 4000 yılda, plastik 1000, teneke kutu 10-100, ciklet 5, sigara filtresi 2 yılda yok olmaktadır.

• 1 ton cam atıktan 100 litre petrol tasarrufu sağlanmaktadır.

• 1 litre atık yağ, 1 milyon litre içme suyunu kirletmektedir.

Geri dönüşüm olmasaydı bütün atıklar yeraltı ve yüzeysel su kirliliğine, değişik hayvanların ve taşıyıcı mikropların üremesine, kötü kokuların yayılmasına ve görüntü kirliliğine sebep olurdu ve gelecek kuşaklar için çöp dağları oluştururdu. Bu nedenle, gelecek kuşaklara temiz bir dünya bırakmak ve temiz bir dünyada yaşayabilmek için geri dönüşüme katkıda bulunarak çevremizi temiz tutalım ve koruyalım.