Günlük yaşamımızda; ben bunun böyle olacağını biliyordum, kırk defa söylersen olur gibi ifadeleri sıkça kullanırız. Gerçekten de tekrarlanan sözler, düşünceler başımıza gelir mi, beklentimiz olumsuz olursa negatif sonuçlara olumlu olursa da pozitif sonuçlara mı ulaşırız?

Kendini gerçekleştiren kehanet, Sosyolog Robert Merton (1948) tarafından yapılan bir çalışma sonucunda tanımlanmış olup beklenti etkisi üzerine şu sözler ile açıklanmıştır: "Bir durumun yanlış tanımlanması, yanlışı doğru hale getiren yeni bir davranışa yol açar. Bir durum gerçek olarak algılanıyorsa o durumun sonuçları kişinin gerçeği olacaktır.” Robert Merton’a göre durum gerçek olmasa bile bu konudaki beklenti, söz konusu durumu gerçekliğe dönüştürebilecek potansiyele sahiptir. Kendini gerçekleştiren kehanete, psikolojik terim olarak pygmalion etkisi (beklenti etkisi) de denmektedir. Pygmalion etkisi, Profesör Roshental ve Jacobson’un (1968) ilgisini çekmiştir. Onlar, “Sınıfta Pygmalion Etkisi” adlı bir deney yürütmüşlerdir. Deney şöyledir: Bir grup öğrenciye dönemin başında genel yetenek testi yapılmıştır. Testin sonuçlarında ise öğretmenlere, başarılı olan 20 kişinin ismi verilmiş ve bu listedeki kişilerin yüksek IQ’ya sahip olduğu belirtilmiştir. Fakat testler doğruyu yansıtmamaktadır. Listede sadece başarılı öğrencilere yer verilmemiş, her seviyeden öğrencilere yer verilmiştir. Dönem sonunda tekrar yapılan testlerde ise Pygmalion etkisi ortaya çıkmış, öğrencilerin zekâ seviyelerinde gerçekten artış gözlemlenmiştir. Öğretmenlerin çocuklara karşı gösterdiği olumlu beklenti ve ilgi ile dönem sonunda istenen başarı elde edilmiş, yüksek olmayan IQ seviyeleri bile yükselmiştir. Öğretmenler, öğrencilerin kendini gerçekleştirmelerine ön ayak olmuş; öğretmenlerin pozitif beden dilleri ve yüz ifadeleri davranışlarına yansımış, bu tutum öğrencilerin motivasyonunu arttırmıştır. Böylelikle beklenen başarılar elde edilmiş ve beklenen etkiyi desteklemiştir. Özellikle eğitimde, öğrencilerin kendini gerçekleştirmesi ve yeteneklerini keşfetmesi için olumlu öğretmen rolü önem arz etmektedir.

Düşüncelerimizi; güzel şeylere yönlendirmek, olaylara olumlu bakmak bizi güzel sonuçlara götürür. İnsanlar hakkındaki olumlu beklentilerimiz onlara motivasyon kaynağı olarak katkı sağlar. Kapasitenin fazlasında beklenti ise hem bizi hem muhatap olduğumuz bireyleri zorlayabilir. “Anti-Pygmalion etkisi” olarak da bilinen fazla beklenti, kişiyi zor durumlara sürükleyebilir.

Kendini gerçekleştiren kehaneti şu sözler ile özetleyebiliriz:

Söylediklerinize dikkat edin; düşüncelere dönüşür

Düşüncelerinize dikkat edin; duygularınıza dönüşür.

Duygularınıza dikkat edin; davranışlarınıza dönüşür.

Davranışlarınıza dikkat edin; alışkanlıklarınıza dönüşür.

Alışkanlıklarınıza dikkat edin; değerlerinize dönüşür.

Değerlerinize dikkat edin; karakterinize dönüşür.

Karakterinize dikkat edin; kaderinize dönüşür.

Mahatma Gandi