Amerika'da genç bir kız kullandığı sosyal platformlarda ve diğer dijital medya da karşısına sürekli olarak bebek ve hamile kadın ürünleri reklamı gelmesine anlam veremez. Bir kaç hafta mide bulantısıyla hastaneye gittiğinde gayri resmi ilişkisinden hamile kaldığını öğrenir. Dijital medyanın kendisini kendisinden daha iyi tanıması karşısında büyük şaşkınlık yaşar.

Uzmanlarında ifade etttiği gibi artık dijital medyalar bizi bizden çok daha iyi tanıyor. Yukarıda ki örnekte algoritmalar genç kızın aradıkları içeriği, aktif olduğu saatleri, izlediği videoarı telefona dokunuş biçimine kadar analiz etti ve kızın hamile olduğuna karar verdi.

Yeni Dünyanın iki süper büyük gücü: Veri ve Algoritma;

20 yıldır dijital medya şirketleri, sosyal medya uygulamaları ve diğer uygulamalar kişisel verilerimize ulaşıp depolayarak muazzam üstü bir veri deposu oluşturdular. Cağımızın en büyük gücü haline gelecek olan yapay zeka teknolojisinin en önemli yakıtı olan veri toplama işini büyük ölçüde tamamlamış bulunuyorlar. İkinci en büyük güç ise toplanan bu verileri sistematik biçime sokmak ve anlamlı çıktılar haline getirmek için kullanılan algoritma sistemi oluşturuyor.Sistem Bu gün izlediğimiz videoların dinlediğimiz müziklerin ,seslerin ve sair şeylerin insan elinden çıkmış gibi durmasını veriye ve algoritmaya borçludur.

DİJİTAL MEDYADA “ALGORİTMA”

Algoritma kavramını icat eden mucid 780 yılında Özbekistanın Harezm bölgesinde doğduğu için Harezmi adıyla anılan müslüman bilim adamıdır. Batı dünyası 0 rakamını müslümanlara borçlu olduğu gibi aslında yapay zekanın temeli olan algoritmayıda müslüman bilim adamı Harezmiye borçludur.Fakat bizler savurgan mirasyediler gibi kendimiz bir şey üretmemeye başlayınca ilim mirasını maalesef batılılara kaptırmış bulunuyoruz. Algoritma kelimesi en yalın ifade ile “belirli bir problemi çözmek yada belirli bir amaca ulaşmak için izlenen tasarlanan yol anlamını taşıyor. Bu gün kullandığımıız bütün programlama dillerinin altyapısını algoritma oluşturmaktadır. Günümüzde Algoritma kavramından en çok istifade eden kuruluşların başında sosyal medya platformları gelmektedir.

Sosyal Medya Algoritması Nasıl Çalışır;

1. Beğenileri dikkate alır: Sosyal medyada beğendiğimiz her içerik algoritma hafızasına işlenerek profilimiz kaydeder. Dünya çapında ses getirmiş bir kitapta çok az miktarda bir beğeniye bakarak facebook’ un bizi en yakın ailemizden bile daha iyi tanıyabildiğini yazmıştı.
2. Yorumlar: Algoritma yazılımı için diğer başka bir kaynak da yazdığımız yorumlardır. Sadece bir kaç farklı konudaki yorumumuza bakarak neleri sevip nelerden nefret ettiğimizi, dini inancımızı, medeni ve maddi durumumuzu, bu seçimde kime oy vereceğimizi tahmin etmesi oldukça kolaydır.
3. Ekran süresi: Sosyal medyada karşımızdaki içeriğe bir salise bile fazla bakmak algoritma hafızasına işlenerek bizim için ilgi çekici içerik olarak kodlanıyor. Dolayısıyla diğerlerinden daha uzun süre baktığımız içerikler sürekli önümüze düşmeye başlıyor.
4. Zamanlamayı takip eder: Algoritma sistemi kullanıcının en çok hangi saatlerde hangi içerikleri takip ettiğini analiz ederek ilgi alanı ve saatlerine göre kullanıcıya içerik önerir.
5. Arkadaş çevresini analiz eder: kullanıcının en çok kimlerle iletişim kurup yazıştığını, takipçilerinin ve arkadaşlarının kimlerden oluştuğuna analiz ederek genel bir kullanıcı profili tahminlemesi yapar.
6. Öfke analizi yapar: Sosyal medya sadece beğendiğimiz içerikleri değil, Öfke duyduğumuz içerikleri de önümüze çıkarır. Kullanıcılar öfke duyduğu şeylere de uzun süre bakıp, olumsuz yorum bıraktıkları için algoritma bunu etkileşim olarak algılayıp öne çıkarıyor.

Ekranın arkasındaki görünmeyen el “ algoritma”:

Dijital dünyayı tasarlayanların dünyanın en zeki insanlardan oluştuğunu unutmamak gerekiyor. Ekranın karşısında binlerce kişilik psikolog, pedagog, sosyolog ve mühendis ordusu ile aşık attığımızın farkında olmalıyız. Bu ordunun temel amacı bizleri ekran süresinde daha fazla tutabilmek, ellerinden geldiğince bırakmamaktır. Ve geldiğimiz noktada bunu başarmışlardır. Bu başarıyı da algoritma kavramına borçludurlar. Algoritma sayesinde insanların zaaflarını, hassas noktalarını, meraklı olduğu konuları teşhis edip onları ekrana bağlamayı başarmışlardır. Geldiğimiz noktada bizler sosyal medyada gezen olmaktan çıkıp, sosyal medyanın gezdirdiği insanlara dönüşmüş durumdayız.

Algoritmanın tehlikeli 7 yönü;

1. Yankı Fanusu; algoritma kişiyi tıpkı bir fanus gibi içine hapsederek sadece ilgilendiği içerik ve fikirleri önüne çııkarıyor. Böylece kişi farklı fikirlere kapalı hale geliyor. Sadece kendi fikirlerini doğru gören, eleştirel bakış açıısını kaybetmiş insan moodeli çoğalmış oluyor.
2. Kutuplaşmayı arttırır; öfke, hakaret, olumsuz haberler, ve tartışma içerikleri daha çok etkileşim aldığı için algoritma bunları öne çıkarır, ana akım ve dijital medya içerik üreticileri de etkileşim almak için genel olarak olumsuz içerik paylaşır ve bu kısır döngüye neden olur. Sonuç olarak toplumdaki kutuplaşma ciddi anlamda artar.
3. Gerçeklik algısını kaybettirir; kişi Sosyal medyada ilgilendiği bir haber sürekli farklı yerlerden önüne çıkınca çoğunluğun gündeminin bu olduğunu zanneder oysa dışarıya çıktığı zaman herkesin başka bir gündemi olduğunu anlar.
4. Zaman kaybına yol açar; algoritma kişinin sürekli ekran karşısında durarak kişiyi sonsuz bir ekran kaydırma sarmalının içine sokar bu da kişinin ciddi anlamda zaman kaybı yaşamasına neden olur.
5. Bağımlılığa yol açar: ilgi alanlarına göre sürekli kişiyi meşsgul edecek içerikler sunar, kişinin beynindeki doopamin etkisi yaratacak üçerikleri bildiği için buna göre önermeler yaparak kişiyi teknoloji bağımlısı hale getirir.
6. Maniplasyon iç savaş ve kargaşaya neden olabilir; Geçmiş yıllar içerisinde böyle olaylarda yaşanmıştır. Algoritmayı yöneten kötü niyetli güçler istedikleri gruplar arasında kargaşa çıkarabilirler.
7. Mahremiyet ihlali olabilir; Maalesef olan oldu atı alan üsküdarı geçti, yapacak fazla da birşeyimiz yoktu ve yok. Ama bütün bilgilerimiz şu an veri deppolarında ve çok yakında algoritma düşündüğümüz şeyleri bile tahmin edecek duruma gelecektir.
8. Dikkat süresini kısaltır. Kısa videolar, sürekli bildirimler ve ekran kaydırmalar odaklanmayı zorlaştırır, dikkat meziyetinin anasını ağlatır. Derin düşünme ve sabır gerektiren işler toz bulutuna döner, tıpkı günümüzdeki gibi.

Algoritmanın faydalı yönleri;

1. Zaman kazandırır; ilgi alanımızı öğrendikçe , ilgisiz alanlarımızıı eler ve bize zaman kazandırır.
2. Kişiselleştirir; beğendiğimiz film, dizi, yazı , müzik gibi içerikleri önümüze sunarak kolaylık sağlar ,yeni şeyler keşfetmemizi sağlar.
3. Kolaylşatırır: Algoritma bize saatler hatta günler sürecek işleri dakikalarca yapma imkanı sunar.

Algoritmanın tuzaklarından korunma yöntemleri:

1. Beğeni makinası haline gelmeyelim; kaliteli ve faydalı içerikleri beğenmek güzeldir ,fakat her önümüze geleni beğenmek bizi sosyal medyaya daha bağımlı hale getirecek ve algoritmanın hakkımızda daha çok veri toplamasınna neden olacaktır.
2. Yankı fanusundan kurtulalım:Bunun için farklı kaynakları tarayıp, hatta birbiriyle ayrı fikirde olan kaynakları da takip edelim. algoritmanın kafasının karıştıralım:)
3. Kullandığımız uygulamaların yüzde doksanının bildirimlerini sessize alalım.
4. Zamanın sınırı koyalım 5- dijital oruç yapalım. 6- sosyal medyaya giriş amacımızı hatırlayalım.

Bir daha ki yazı da görüşmek üzere Allaha emanet olunuz.