• Üstad söyleşimize Ahmet Hamdi Tanpınar kimdir sorusuyla başlayalım mı nersiniz?
• Ahmet Hamdi Tanpınar, 23 Haziran 1901 tarihinde İstanbul’da doğdu

Babasının mesleğinden dolayı, Anadolu’nun birçok yerini dolaşma fırsatı buldu.

1919 yılında kaydolduğu Edebiyat Fakültesinde hocaları arasında Yahya Kemal Beyatlı da vardır.

Ahmet Hamdi Tanpınar, şiirlerini ilk olarak Dergâh dergisinde yayımladı.

1939 yılında İstanbul Üniversitesi Edebiyat Fakültesi Türk Dili ve Edebiyatı Bölümüne Yeni Türk Edebiyatı Profesörü olarak atandı..

Edebiyat yaşamının yanı sıra Tanpınar, 1942 yılında milletvekili olarak meclise girdi.

23 Ocak 1962 tarihinde geçirdiği kalp krizinden dolayı hayatını kaybetti.

Kitapları:

Abdullah Efendinin Rüyaları, Yaz Yağmuru, Hikâyeler, Mahur Beste, Huzur (1949), Saatleri Ayarlama Enstitüsü (1962), Sahnenin Dışındakiler (1973), Mahur Beste (1975), Aydaki Kadın (1987), Suat'ın Mektubu (2018, haz. Handan İnci), Beş Şehir (1946), Yahya Kemal (1962), Edebiyat Üzerine Makaleler (1969) (ölümünden sonra derlenmiştir), Yaşadığım Gibi (1970) (ölümünden sonra derlenmiştir)

• Okumayla aramız nasıl?
• Az okuyoruz, hatta hiç okumuyoruz ve galiba hiç de düşünmüyoruz.

• Her şeyin bir çaresi var mı?
• Cahilsin; okur, öğrenirsin. Gerisin; ilerlersin. Adam yok; yetiştirirsin, günün birinde meydana çıkıverir. Paran yok; kazanırsın. Her şeyin bir çaresi vardır. Fakat insan bozuldu mu, bunun çaresi yoktur.

• Güllerle aranız nasıl?
• "Elbisem çok eski olsun... Fakat bahçemde en iyi güller yetişsin."

• Aşk konusunda düşünceniz nedir?
• "Ben aşktan daima kaçtım. Hiç sevmedim. Belki bir eksiğim oldu. Fakat rahatım. Aşkın kötü tarafı insanlara verdiği zevki eninde sonunda ödetmesidir. Şu veya bu şekilde. Fakat daima ödersiniz. Hiçbir şey olmasa, bir insanın hayatına lüzumundan fazla girersiniz ki bundan daha korkunç bir şey olamaz..."

• İnsanda değişim nasıl seyreder?
• Sonra yavaş yavaş mantığım değişti. Hattâ dünyaya bakışım, eşyayı görüşüm, insanları anlayışım değişti. Vâkıa bunlar bir günde olmadı. Hattâ çok güçlükle ve adım adım oldu. Hattâ çok defa bana rağmen oldu. Fakat oldu.

• Zaaflarımız sevilir mi?
• Ancak zaaflarımızı seven bizi hakkıyla sever, meziyetlerimizi herkes zaten kabul eder.

• İnsan insanın kurdu mudur?
• İnsanoğlu insanoğlunun cehennemidir. Bizi öldürecek belki yüzlerce hastalık, yüzlerce vaziyet vardır. Fakat başkasının yerini hiçbiri alamaz.

• Sabır nedir?
• Sabır, insanoğlunun tek kalesidir.

• Ümidiniz devam ediyor mu?
• İnsanlıktan ümit kesmedim, fakat insana güvenmiyorum.

• Geleceğimizi bilmemiz iyi olur muydu?
• Bir insanın kendi talihini bütün vuzuhuyla görmesi kadar korkunç ne olabilir?

• Kapılar bize niçin kapalıdır?
• Kim bilir? Bazı kapıların bize kapalı görünmesi, önünde değil, arkasında bulunduğumuz içindir.

• Eğitim politikamızın meydana getireceği sonuç nedir?
• Fakat günün birinde bu mektepler sadece işsiz adam çıkaracak, bir yığın yarı münevver hayatı kaplıyacak. O zaman ne olacak? Kriz.

• Her şey yolunda mı?
• Her şey yolunda... Fakat yalnızız. Bütün dünyada yalnızız.

• Şefkate ihtiyacımız var mıdır?
• Halbuki insan doğduğu günden itibaren mağluptur, şefkate muhtaçtır.

• Değişim konusunda ne düşünüyorsunuz?
• Her şey değişebilir, hatta kendi irademizle değiştiririz. Değişmeyecek olan, hayata şekil veren, ona bizim damgamızı basan şeydir.

• Alışmak iyi midir kötü müdür?
• Zaten hayat dediğimiz bu kapalı dairenin asıl mucizesi, bu alışmak değil miydi? En sevdiğimiz mahlukları bile kaybetmeğe alışmıyor muyuz?

• Doktor “Neyiniz var?” deyince ne dediniz?
• Bak doktor, dedim. Benim hiçbir şeyim yok. Sadece talihsizim.

• İnsan değişir mi?
• …Şartlar değişince insanlar da değişir.

• Hayatta nasıl bir yol izlediniz?
• Lüzumsuz hiçbir şeyin peşinde koşmadım. Hiçbir ihtirasın peşinde beyhude yere emek sarf etmedim. Hiçbir zaman sınıfımızın birincisi veya ikincisi, hatta yirmincisi olmak istemedim.

• Ev ne kadar önemlidir insan için?
• İnsanın sevdiği bir ev olunca, kendisine mahsus bir hayatı da olur.

• Saat nedir?
• Saatin kendisi mekân, yürüyüşü zaman, ayarı insandır… Bu da gösterir ki, zaman ve mekân, insanla mevcuttur!

• Bazı olaylar önlenemez mi?
• Dünya gömlek değiştireceği zaman hadiseler sakınılmaz olur.

• Fakirlikle sefalet arasında ne fark vardır?
• Fakirlik insanı güzelleştirir ve asilleştirir fakat sefalet hoyratlaştırır; ruhen sefil eder. İnsanda insanı öldürür.

• Güzel davranışlar da tevarüs eder mi?
• Her cins hadise bir başka türlüsünü davet eder. Demek ki sade ıstıraplarımız, üzüntülerimiz değil, tesellileri, mukavemet çareleri de miraslarımızın arasında.

• Neye alışmakta zorlanırız?
• Yoksulluğa alıştım, ihtiyarlığa alışamadım.

• Zamana bakış açınız nedir?
• Bazı insanların ömrü vakit kazanmakla geçer… Ben zamana, kendi zamanıma çelme atmakla yaşıyordum.

Ahmet Hamdi Tanpınar ile muhayyel söyleşi

• Korku nasıl bir duygudur?
• Korku… Korku ve insan, korku ve insan talihi, insanın insana hücumu, o hiç yere düşmanlık fakat neyi aldatabilirdim, kime anlatabilirdim? İnsan neyi anlatabilir? İnsan insana, hangi derdini anlatabilir? Yıldızlar birbiriyle konuşabilir, insan insanla konuşamaz.

• Kadın öncelikle neyi bilmelidir?
• Kadın her şeyden evvel kendisini gizlemeği bilmelidir; yavrum.

• Sokrat aşıkla ilgili ne söylemişti?
• Sokrat, akıllı âşık ihtiraslı âşıktan iyidir diyor. Akıl, insanın ayırıcı vasfıdır.

• Yaşamak nedir?
• Yaşamak, başkaları tarafından muhasara altına alınmak, yavaş yavaş boğulmaktı.

• Alışkanlıklardan kurtulma zor mudur?
• Bütün güçlüklerin en mühimi, itiyatlardan kurtulmak ve insanın kendi kendisi olmaya cesaret etmesidir.

• İnsan neye zor sabreder?
• İnsan ruhunun en az sabredebildiği şey, saadettir.

• Medeniyet nedir?
• Medeniyet, insanı insan yapan manevi kıymetler manzumesidir.

• Dünyada rövanş mümkün müdür?
• Hayatta rövanş yoktur.

• İlkelerimiz İhtiraslarımızla mücadele edebilir mi?
• Kıymet hükümleri ihtiraslarımızla, her zaman mücadele edemez. Bunu yapabilmek için, kahraman veya mü’min olmak ister.

• Her zaman aynı duyguda olabilir miyiz?
• Her an göğsümüzde bir kartal beslemeliyiz, her an aynı yükseklikte uçamayız.

• İnsan özgür müdür?
• İnsan, talihinin mahpusudur.

• Fikirlerimiz ne oranda bizimdir?
• Fikirlerimiz, onları taşıyacak kudrette olduğumuz nispette bizimdirler.

• Düşünme nasıl olmalıdır?
• Bir millet kültürünü kendine mal edebilmesi için ecnebi diller okuyup, kendi diliyle düşünmesi lâzımdır.

• Ney’in sırrı nedir?
• Ney’in biricik sırrı, hasrettir.

• Bilmek yeterli midir?
• Mesele bilmekte değil, bildiğini kendisine ilave etmektedir.

• Eylemde istikrar önemli midir?
• Bir harekette başlangıçtaki hızı tutmak, onu meydana getirmek kadar mühimdir.

• Mizaha bakışımız nasıl olmalıdır?
• Mizah, meslek olmamak şartıyla güzeldir. Onu, her şeyin yerine koyduğumuz zaman, kâinat bir sırıtmadan ibaret kalır.

• Davranışlarımız üzerinde yaşın bir etkisi var mıdır?
• Mizacımız, tecrübemiz ve irademiz ne olursa olsun, yaşın kendisine göre bir realitesi vardır.

• Kimler hataya düşer?
• En çok hataya düşenler, kudretlerinin üstünde şeyler isteyenler ve kendilerini olduğu gibi kabul etmeyenlerdir.

• Eylemlerimizde özümüzden gelen bir şeyler var mı?
• Ne kadar değişirsek değişelim, yapacağımız her yeni şeyde bu memleketin kendisinden gelen bir damga olacaktır.

• Okullarımızın hal-i pür melali nedir?
• Bizim ortaokullarımız, liselerimiz bazı sergilerde boşuna işleyen makinelere benzer.

• Hakiki vatanseverlik nedir?
• Hakiki vatanseverlik, cemiyeti kendi realitesi içinde görmektir.

• Haklı olmak nasıl bir etki oluşturur?
• Haklı olmak, haklı olduğunu bilmek, bir insanı bir ordu içinde bile güçlü yapar.

• Hakiki kahraman kimdir?
• Hakiki kahraman, kendi menfi taraflarını bile müspet bir kudret yapandır.

• Tavırlar zamanla değişir mi?
• Çağları ıslıklayanlar yarın onu alkışlayabilirler.

• Yarım bilmek mi hiç bilmemek mi?
• Yarım bilmektense hiç bilmemenin daima daha iyi olduğunu öğrendim.

• Tam istirahat kimin hakkıdır?
• Tam istirahat, tam çalışmayı bilenin, zamanı tasarruf edenin yapacağı iştir.

• Dildeki değişikliğin zararı ene olmuştur?
• Dildeki değişiklikler çok defa en yakın nesilleri birbirine kapamıştır.

• Olayların mantığı değişir mi?
• Menfaatler istikâmetini değiştirirse mantık da değişir.

• Doğru değişim nasıl olmalıdır?
• Bize lazım olan gömlek değiştirmek değil, içten değişmektir.

• Hangi devirdeyiz?
• Devrimiz, vazife ve mesuliyet duygusu devridir.

• Edebiyatın milli olması neden önemlidir?
• Bir edebiyat milli olduğu nisbette milletlerarası değere sahip olur.

• Kafamız nasıl işler?
• İnsan kafası, mazi ile istikbal arasında işler.

• Haksızlık karşısında susarsak ne olur?
• Haksızlığı her kabul ediş, daha büyüğünü doğurur.

• Modern hayatın ölüme yaklaşımı nedir?
• Modern hayat ölüm düşüncesinden uzaklaşmayı emreder.

• İhtiras masum olabilir mi?
• Bir ihtiras ne kadar masum olursa olsun yine tehlikeli bir şeydir.

• İlaç her zaman deva olur mu?
• En faydalı ilâç bile bazen bir hastayı öldürür.

• cemiyetin süreklilik şuurunu neler oluşturur?
• Tarih, sanat eserleri, gelenekler, hepsi cemiyetin süreklilik şuurudur.

• Türk milleti nasıl bir millettir?
• Türk milleti hakikati, kendini ve etrafını görmesini bilen, hakikati en korkunç manzaralarında bile karşılamaktan yılmayan bir millettir.

• Millet nedir?
• Millet dediğimiz şey, kökü tarihte olan bir varlıktır.

• Vatanseverlik nedir?
• Hakikî vatanseverlik, cemiyeti kendi realitesi içinde görmektir.

• En çok kimler hataya düşerler?
• En çok hataya düşenler, kendilerinden kudretlerinin üstünde şeyler isteyenler, kendilerini olduğu gibi kabul etmeyenlerdir.,

• Son olarak İnsanları nasıl sevelim?

Sokma güneşle arana, imkansızın parıltısını!

Ve tanımadan, hiç tanımadan sev insanları!

Değişmenin ebedi olduğu yerde

Güzeldir hayat!

Bu güzel söyleşiden dolayı teşekkür ediyor rahmet ve mağfiret diliyorum.