Son yıllarda gündemden düşmeyen bir kavram olan helal gıda konusuna girmeden önce tanımını yapacak olursak, Helal; dinin kurallarına aykırı olmayan dini bakımdan izin verilen anlamına gelen arapça bir kelimedir . Helal gıda islamı kurallara uygun üretilen gıdadır. Helal gıda tabiri asırlar önce Kuran-ı Kerim'de Maide Suresi'nin 3. ayetinde Müslümanlara helal ve haram kılınan yiyecekler seklinde belirtilmiştir.
Helal gıda standartı ilk defa 2004 yılında Malezya’da uygulanmaya konulmuştur. Günümüzde Müslüman ülkelerin yanı sıra, birçok Avrupa ülkesinde de helal gıda standardı hayata geçirilerek büyük bir pazar oluşturulmuştur.
Dünya çapında helal gıda sertifikası veren pek çok kuruluş WHC (Dünya Helal Konseyi) üyesidir. Dünya Helal Konseyi (WHC), dünya çapında helal belgelendirme kuruluşlarının oluşturdukları bir federasyondur . Bu federasyon dünyanın bir çok ülkesinde faaliyet göstermektedir. Ülkemizde ( TSE ) Türk Standartları Enstitüsü firmaların helal belgelendirme işlemlerini gerçekleştirmektedir.
Tablo 1: Türk Stantdartları Enstitüsü helal gıda amblemi.
Helal gıdayla ilgili tüm dünyada farklı din ve mezheplere göre standartlar belirtilmiştir. İslam dinine göre Helal gıda ile ilgili karşımıza çıkan en önemli proplemler soyle özetlenebilir; İslam dinine göre tüketimi yasaklanmış veya İslami esaslara göre kesilmemiş hayvanlar, İslama göre temiz kabul edilmeyen bir içeriğe sahip olması, İslama göre uygun olmayan bir şekilde üretilip paketlenmesi, islama göre helal kabul edilmeyen bir gıdayla teması vb. bu sıralama uzayabilir. Ama ana husus ve mantık; tarladan sofraya kadar gecen tüm asamaların İslami tabirle helal kavramı içermesidir. Birçok gıda için helal ve haram kavramı net olarak belirtilebilmektedir. Örnegin bir islam ülkesinde domuz eti ve domuz etinden üretilen gıdaların haram olduğu, alkolun haram kılınması. ekmek, meyve, su gibi ürünlerin helal olduğu net ve kesin olarak ayırt edilip kabul edilebilmektedir. Ancak bazı ürünlerin helal veya haram olduğu net olmayabilir, bunlar şüpheli gıdalar olup konumuzun esasını bu gıdalar teşkil etmektedir. Bu gıdalar orjini tam bilinmeyen gıdalar olabildiği gibi, işleme yöntemi olarak, oransal olarak ta sakıncılı ürünler olabilmektedir. Örnek verecek olursak; tavuk veya dana eti İslam dinine göre yenmesinde sakıncası olmayan gıda türüyken bunlar islami kurallara uygun kesilmediğinde yada kesimden önce ölen hayvanların işlenip satışa sunulması durumunda haram kavramı alabilmektedir.Yada içerik olarak helal olup ama işleme yonteminde helal olmayan gıdalarla teması ürünü haram kılabilmektedir. Yine hammadde olarak helal iken içine konulan gıda katkı madddelerinini helal olmaması ürünü haram kılabilmektedir.
Helal gıda olayında bana göre üzerinde durulması gereken en önemli bir grup ise gıda katkı maddeleridir.
Gıda katkı maddeleri; Gıdaların raf ömürlerini uzatmak, mikropların gelişmesi durdurmak, küflenmeyi engellemek, ürüne belli bir tad aroma renk katmak, ürünün besleyici değerini artırmak amacıyla gıdalara katılan maddelerdir.
Gıda katkı maddeleri belli kurallar ve standartlar altında kullanılabilir. Bu sebepleAvrupa ülkeleri katkı maddeleri için belli standartlar oluşturmuş ve bu katkı maddelerini E harfi ile başlayan numaralarla numaralandırmıştır. Ülkemizde Türk Gıda Kodeksi gıda katkı maddeleri yönetmeliğimizde gıdalarda kullanılabilecek gıda katkı maddelerinin isimleri ve numaraları belirtilmiştir. Tablo 2 sadece numaralandırılmaya örnek olarak verilmiştir.
Tablo 2: Gıda katkı maddeleri numaralandırılma şekli
Helal gıda acısından gıda katkı maddelerine bir örnek verecek olursak; gıda katkı maddesi olarak kullanılan jelatın sığır dan üretildiğinde helal kavramı alırken islam dini acısından yenmesi haram olan hayvanlardan üretildiğinde haram kavramı alabilmektedir. Daha bir çok örnek verebileceğimz bu konuda tüketici olarak tespit durumumuz nasıl olacak diye bir soru gelebilir aklımıza. Ülkemizde yasal denetim bazında ele alacak olursak TSE (Türk Standartları Enstitüsü) tarafından yetkilendirilmiş özel firmalar tarafından helal belgesi almış gıda firmalarının ürettiği gıdalar helal gıda kapsamına girebilmektedir. Bu gıdalar tarladan sofraya mantığı baz alınarak gıda üretiminin her aşaması helal çevresinde gerçekleşmektedir.
Ancak gıda ürünlerinde çok fazla çeşitlilik olduğundan bireysel olarak neler yapabiliriz konusuna değinecek olursak; özellikle ambalajlı ürünlerde ambalaj bilgilerine dikkat edebiliriz. Üretici firmanın kayıt numarasını sorgulayabilir, ambalaj üzerinde bulunması zorunlu olan içindeler kısmanda bulunan bilgileri inceleyebiliriz. Özellikle kod olarak belirtilen ürünlerde parantez içinde açılımı yapılmayan ürünlerden kacınmalıyız. Müslüman olmayan ülkelerdeki helal sertifikalarının İslam dinine göre helal olup olmadığına dikkat etmeliyiz. Örnek olacak verirsek Yahudiler de helal gıda konusunda cok ciddi standartlar olusturmuşlardır ve koşer denen helal gıda standartları bulunmaktadır. Koşer helal standardına göre İslam dininde yenmesinde sakınca olmayan bir etin islam dinine göre içilmesi haram olan şarapla marine edilmesi yani işlenmesi, İslam dinine göre sertifikası almış helal standardına göre haram kabul edilir. Bu nedenle helal sertikasının hangi dine göre helal olduğuna dikkat etmemiz gerekmektedir.
Özetle yukardada belirttiğimiz gibi gerek yurt dışında olsun gerekse ülkemizde olsun gıda alışverilerimizde satın aldığımız yerin o ülkenin yasalarına göre kayıt altında ve güvenilir olması, ürünün kendine ait gıda üretim izin belgelerinin olması, ürünün etiket bilgilerininaçık net ve anlaşılır olması, yurt dışında ise İslami acıdan helal gıda sertifikasının bulunmasına, kullanılan E harfiyle belirtilen gıda katkı maddelerinin içeriğinin açılımı yapılmamışsa araştırarak içeriğini ögrenmeye dikkat etmeliyiz.