Doğum: Röcken bei Lützen, Prusya Krallığı, 15 Ekim 1844
Ölüm: Weimar, Saksonya, Alman İmparatorluğu, 25 Ağustos 1900
Alman filolog, filozof, kültür eleştirmeni, şair ve besteci.
Din, ahlâk, modern kültür, felsefe ve bilim üzerine metafor, ironi ve aforizma dolu bir üslupla eleştirel yazılar yazmıştır.
Nietzsche'nin kilit fikirlerini Apollon-Dionysos ikiliği, Perspektivizm, Güç İstenci, "Tanrı'nın ölümü", Üst insan ve bengi dönüş oluşturur. Felsefesinin merkezini oluşturan şey, kişinin coşkun enerjisini sömüren her türlü öğretinin, toplumsal olarak ne kadar geçerli olursa olsun sorgulanarak "hayatın olumlanması"dır.
Nietzsche, kariyerine felsefeye dönmeden önce klasik filolog (Yunan ve Roma metin eleştirmeni) olarak başladı.
1869 yılında yirmi dört yaşındayken Basel Üniversitesinde klasik filoloji kürsüsüne, bu yeri alan en genç kişi olarak atandı.
1879 yazında, hayatının büyük bölümünde kendisine dert olacak olan sağlık sorunları yüzünden istifa etti.
1889'da kırk dört yaşında zihinsel yetilerinin tamamının kaybıyla sonuçlanan bir çöküş yaşadı. Çöküşü sonraları, üçüncü devre sifilis hastalığının yol açtığı, nadir görülen bir genel pareziye yoruldu; fakat bu teşhiste soru işaretleri vardı. Nietzsche, kalan yıllarını 1897'de ölümüne kadar annesinin,
1900'de kendi ölümüne kadar kız kardeşi Elisabeth Förster-Nietzsche'nin bakımında geçirdi. Bakıcısı olarak kız kardeşi, Nietzsche'nin el yazmalarının idareciliğini ve editörlüğünü üstlendi. Förster-Nietzsche, tanınmış bir Alman milliyetçisi ve antisemitist olan Bernhard Förster ile evliydi ve Nietzsche'nin yayımlanmamış yazılarını, kocasının ideolojisine uyarlamak üzere, Nietzsche'nin belirttiği, antisemitizm ile milliyetçiliğe sert ve bariz biçimde karşı çıktığı görüşlerine genellikle ters düşecek biçimde yeniden düzenledi.
İnsan ne zaman iyileşir?
İnsan unuttu mu iyileşir çünkü.
Erkek ne ister?
Gerçek erkek iki şey ister: tehlike ve oyun. Onun için en tehlikeli oyun olan kadını seçer.
Kolay yaşamak istiyor musun?
Sürüde kal ve sürü sevgisi uğruna kendini unut.
Sizi ne sarstı?
Bana yalan söylemiş olman değil, benim sana artık inanmamam, sarstı beni…
Güzel olan nedir?
Hiç bir zorlu istemin ele geçiremediğidir güzel olan.
Hayatta önemli olan nedir?
İnsanlar doğar, büyür, yaşar ve ölürler. Önemli olan çok yaşamak değil, yaşadığın sürece fazla bir şeyler yapabilmektir.
Benden ne beklersin?
Her türlü kötülüğü beklerim senden; bu yüzden istiyorum senden iyiliği.
Mutluluk nedir?
Mutluluk, unutabilmektir.
Felsefe nedir?
Felsefe, yaratmanın anlamını kavramaya çalışan bir akımdır.
Sizin hayalinizdeki aşk nasıldır?
Benim hayalimdeki aşk, iki insanın birbirini sahiplenme duygusundan çok daha öte bir şey.
İnsanda sevgiye değer olan nedir?
İnsanda sevgiye değer olan, onun bir geçit ve bir düşüş oluşudur.
Açık doğaya çıkmaktan niçin hoşlanırız?
Açık doğaya çıkmaktan hoşlanırız, çünkü onun bizimle ilgili bir kanısı yoktur.
Umut nedir?
Umut en büyük kötülüktür, çünkü işkenceyi uzatır.
Bulmayı ne zaman öğrendiniz?
Kovalamaktan, aramaktan yorulduğumdan beri bulmayı öğrendim.
Bir dost kimdir?
Öteki bendir.
Gerçeklik ve doğruluk hakkında ne dersiniz?
Ebedi gerçeklik olmadığı gibi, mutlak doğru da yoktur.
Cahil bir toplumda seçim durumu nasıldır?
Cahil bir toplum, özgür bırakılıp kendine seçim hakkı verilse dahi, hiçbir zaman özgür bir seçim yapamaz. Sadece seçim yaptığını zanneder. Cahil toplumla seçim yapmak, okuma yazma bilmeyen adama hangi kitabı okuyacağını sormak kadar ahmaklıktır! Böyle bir seçimle iktidara gelenler, düzenledikleri tiyatro ile halkın egemenliğini çalan zalim ve madrabaz hainlerdir.
Uçurumları seven nasıl olmalı?
Uçurumları sevenin kanatları olmalı.
Yükselmek her zaman doğru anlaşılır mı?
Ne denli yükselirsek, uçmayı bilmeyenlere o denli küçük görünürüz.
Bizi ölümden kim kurtaracak?
Sizi acıdan kurtaracak 2 yol var: Hızlı bir ölüm ve uzun bir sevgi.
Düşüncelerimiz nedir?
Düşüncelerimiz duygularımızın gölgesidir.
Kişi “insanı aramaya” çıkmadan önce ne yapmalıdır?
Kişi “insanı aramaya” çıkmadan önce lambayı bulmuş olmalıdır.
Eylemlerimizin sonuçları bizi ne yapar?
Eylemlerimizin sonuçları bizi ensemizden yakalar. O arada kendimizi "düzeltmiş" olmamız da hiç fark etmez
Bizler neye aşığız?
Bizler arzu edilenden ziyade arzulamaya aşığız.
İnsan yüreğini nasıl tutmalıdır?
İnsan sıkı tutmalı yüreğini; çünkü gitmesine izin verirse, çok geçmeden aklı da gider peşinden...
Bir iş bittikten sonra ne yapmak gerekir?
Ev kurulduktan sonra inşaat iskelesini kaldırmak gerekir.
Neden yazıyorsunuz?
Neden mi yazıyorum? Aramızda kalsın, düşüncelerimden başka türlü kurtulma çaresi bulamadım henüz.
Ağrı ve lanet nedir?
Bir hazdır ağrı da, bir kutsamadır lanet de, bir güneştir gece de. Çekip gidin ya da öğrenin; bir bilgedir deli de.
Dünyada insanı en çok ne yıpratır?
Dünyada hiçbir şey insanı kin besleme duygusu kadar yıpratmaz.
İnsanlık ne durumdadır?
İnsanlık ilerlememektedir; hatta mevcut bile değildir.
Kanmışlıklar nedir?
Kanmışlıklar, doğruluğun yalanlardan daha tehlikeli düşmanlarıdır.
Erkeklerin durumu nasıldır?
Şu erkeklere de bakın; gözlerinden, dünyada bir kadınla yatmaktan daha iyi bir şey olmadığı okunuyor. Ruhlarının dibi bataklık. Bari hayvan olarak mükemmel olsaydınız. Fakat hayvan olmak için masum olmak gerekiyor.
Kendimize karşı yapmamız gereken 3 güzellik nedir?
Kendi kendine saygı; kendi kendine sevgi; kendi kendisi karşısında koşulsuz bir özgürlük.
Kutsal olan nedir?
Kutsal olan gerçekler değil kişinin kendi gerçeği için çıktığı arayıştır.
Uyku nedir?
Kolay bir sanat değildir uyku, gün boyunca uyanık kalmak gerekir uğruna.
Hayat kimindir?
Hayat; kendisini alt edenindir.
Şaka nedir?
Şaka, bir duygunun ölümünün mezar yazıtıdır.
En büyük olaylarla en büyük düşünceler ne zaman anlaşılır?
En büyük olaylarla en büyük düşünceler_ ama en büyük düşünceler zaten en büyük olaylardır_ ancak sonradan anlaşılır.
Kendinin derin olduğunu bilen kimse ne yapar?
Kendinin derin olduğunu bilen kimse aydınlığa yönelir. Kalabalığa derin görünmek isteyen ise karanlığa yönelir. Kalabalık dibini görmediği her şeyi derin sanır çünkü.
Bizi tehdit eden iki korkunç hastalık nedir?
Tam şu sırada bizi tehdit eden iki korkunç hastalık var: İnsandan derin bir tiksinme ve insana derin bir acıma!
Gerçekten yüz çevirenler nasıl bir düşüncededirler?
Gerçekten yüz çevirip sözde derinliklerden hoşlanan kimseler, gerçeğin çirkin olduğu kanısındadırlar. En çirkin gerçeği bilmenin bile güzel olduğunu anlayamazlar.
Dış görünüşe bakmak nasıl bir sonuç verir?
Dış görünüşe göre gerçeğin daha değerli olduğunu düşünmek Sadece ahlaksal bir önyargıdır; en temelsiz bir varsayımdır hatta.
Sabit düşünce nedir?
Her sabit düşünce sahibi için zindandır.
Sahip olunması zorunlu şey nedir?
Sahip olunması zorunlu tek şey var: ya yaradılıştan ince bir ruhtur bu, ya da bilim ve sanatlar tarafından inceltilmiş bir ruh.
Klavuz ne yapmalıdır?
Klavuz öğrencisine bütün izleri göstermeli, ama gideceği yolu seçmemelidir.
Genelleme yapmak doğru mudur?
Bu dahil, bütün genellemeler yanlıştır.
Tamamen öldürmek isteyen ne yapar?
Kahkaha atar. Öfkeyle değil kahkahayla öldürür insan.
Bana bir öğüt verir misiniz?
Başkasıyla gelen mutluluk, başkasıyla gidecektir!
Gerçeğin düşmanı nedir?
Gerçeğin düşmanı tabular ve inançlardır.
Her söz nedir?
Her söz bir önyargıdır.
Kadını ne yapmalı?
Kadını kadının içinde özgürlüğe kavuşturmalı!
Düşüncelerim için ne yapmalıyım?
Kendi savaşınızı açmalısınız, kendi düşünceleriniz uğruna. Düşünceleriniz yenilse bile, dürüstlüğünüz zafer çığlıkları atmalıdır bunun için.
Büyük eğitimci neye benzer?
Büyük eğitimci de doğa gibidir; Engelleri yığmak zorundadır, Sonradan onları aşmak için.
Bir insanın yaşadığı çağa karşı direnişi nasıl bir sonuç meydana getirir?
Bir insanın yaşadığı çağa karşı direnişi, onu kapısından içeri sokmayışı, ondan hesap soruşu zorunlu olarak nüfuz yaratır. Fakat o insanın bunu istemesi önemli değildir de, bunu yapabilmesi önemlidir.
Felsefe nedir?
Felsefe, yaratmanın anlamını kavramaya çalışan bir akımdır.
Ateş kimmiş?
Geride bıraktığım ne varsa hepsi kül. Demek ki ateş benmişim.
Çocukları kim daha iyi anlar?
Kadın, çocukları erkekten daha iyi anlar. Lakin erkek, daha çocuktur kadından.
İnsanı neye benzetiyorsunuz?
Doğrusu şu ki, insan kirli bir nehirdir. Kirli bir nehiri kirlenmeden içine alabilmek için bir deniz olmak gerek.
Dostluğu yaratan nedir?
Acıların bölüşülmesi değil, sevinçlerin bölüşülmesidir dostluğu yaratan …
En insani davranış nedir?
En insani davranış, bir insanın utanılacak duruma düşmesini önlemektir.
Başarının sonu nedir?
Başarının sonu yalnızlıktır.
Hangi yılan ölür?
Deri değiştirmeyen yılan ölür. Düşünce değiştirmesine engel olunan kafalar da öyle.
Bir seven ne dedi?
Bana yaptığını bağışlıyorum: ama kendine böyle bir şey yapmış olmanı nasıl bağışlayabileyim ki?
Kişi neyi geri çevirebilmeli?
Kişi bir ricadan çok teşekkürü geri çevirebilmeli.
Hayalci ne yapar?
Hayalci doğruyu kendine karşı yalanlar, yalancı ise başkalarına karşı.
İnsanı deli eden nedir?
Şüphe değil kesinliktir, insanı deli eden.
Fırtınayı getiren nedir?
Fırtınayı getiren en derin ve yumuşak sözlerdir.
Adalet ne der?
“İnsanlar eşit değildir!" -Böyle der adalet.
Kim çok konuşur?
Az bilen ve az düşünen çok konuşur.
Evlilikler neden biter?
Evlilikler, aşkın bitmesinden değil, arkadaşlığın olmamasından biter.
İnsan hangi soruları işitir?
İnsan karşılık bulabileceği soruları işitir ancak .
Hedefe ulaşan çok mu?
Bir kez yürümüş, bir yola düşenlerin sayısı çoktur, hedefe ulaşan az.
İnsanlığın İki temel sorunu nedir?
Adaletsizlik ve anlamsızlık. Birine karşı hukuku bulduk, diğerine karşı sanatı. Ancak insanlar hukuka ulaşamadı, sanat ise insanlara.
İnsanlar ışığın çevresinde niçin toplanırlar?
İnsanlar ışığın çevresinde toplanırlar, daha iyi görmek için değil, daha iyi parıldamak için.
Hristiyanlık ne yaptı?
Hristiyanlık, eski kültürün mirasını bizden çaldı. Sonra da bizi, İslam kültürünün mirasından yoksun bıraktı.
İçimizde kendi kendimize yaptığımız konuşmalarda başkalarının onurunu pek korumuyorsak, halk içinde pek dürüst kişiler değiliz demektir.
Acı çeken birisi için ne mutluluktur?
Acı çeken birisi için gözlerini kendi acısından başka bir yere çevirebilmek baş döndürücü bir mutluluktur...
Acı derinleşir mi?
İnsan ne denli derinine bakarsa yaşamın, o denli derinden görür acıyı.
Zayıflar neden kazandılar?
Zayıflar bizi kendi gücümüzden utanmaya zorladıkları için kazandılar.
Sizi ne sarstı?
Bana yalan söylemiş olman değil, benim sana artık inanmamam, sarstı beni.
Bilgiyle bağımız mutlaka olmalı mı?
Bilgi ermişleri olmak elinizden gelmiyorsa, hiç değilse bilgi savaşçıları olun.
Sabit düşünce nedir?
Her sabit düşünce sahibi için zindandir.
Yaşamaya kim tahammül eder?
Niçin yaşadığını bilen, her nasıl olursa olsun yaşamaya tahammül eder.
Her söz nedir?
Her söz bir ön yargıdır.
Ruh nedir?
Ruh hayatın bağrına saplanan hayattır.
Yalnız yaşayanın durumu nasıldır?
Yalnız yaşayan insan yüksek sesle konuşmaz, yüksek sesle yazmaz da: yankıdan, yankının boşluğundan, yankı perisinin eleştirisinden korkar. Yalnızlık tüm sesleri değiştirir.
Kahraman nasıldır?
Kahraman neşelidir.
Yaptıklarımız anlaşılır mı?
Yaptıklarımız hiçbir zaman anlaşılmaz, sadece övülür veya yerilir.
Düşüncelerimiz nedir?
Düşüncelerimiz duygularımızın gölgesidir.
Doğru ve yanlış var mıdır?
Doğrular ve yanlışlar yoktur, sadece yorumlar vardır.
Zamanımızda cezanın durumu nasıldır?
Zamanımızda ceza suçtan daha kirletici.
Toplum-cehalet ilişkisi nasıldır?
Toplumları cehaletten modern bir eğitim kurtarır. Eğitim seviyesi düşük milletler cehalet tuzağına düşer. Cahil milletlerde demokrasinin olmasının hiçbir faydası yoktur. Çünkü cahil halklar genellikle kendilerini para, iş, vatan ve din gibi unsurlarla kandıranlara oy verirler. Cahil toplumla seçim yapmak, okuma yazma bilmeyen adama hangi kitabı okuyacağını sormak kadar ahmaklıktır.
Gülmek nedir?
Gülmek insanın rahat bir vicdanla tadabileceği muzipçe bir zevktir.
Öfke ne yapar?
Öfke insanı açık etmez, öfkeyi açık eder.
Yalnızlık nedir?
Yalnızlık kimine göre hasta insanın kaçışıdır, kimine göre de hasta insanlardan kaçış.
Beden dili dille örtüşür mü?
Kişi diliyle yalan söyler, ama ağzıyla ve suratıyla gene de doğruyu söyler.
Bazı davranışlar şartlara göre farklı değerlendirilebilir mi?
Çıngırağı olmayan bir kapıya taşla vurmak terbiyesizlik sayılmaz.
Yapacak çok şeyi olan ne yapar?
Yapacak çok şeyi olan insan inançlarını ve genel düşüncelerini hemen hemen hiç değiştirmeksizin korur.
Gerçek nedir?
Gerçek acıdır.
Yaratıcılık ve keşif nerede saklıdır?
Yaratıcılık ve keşif acıda ve yalnızlıkta saklıdır.
İnzivanın nasıl bir faydası olur?
İnsan bir yıl boyunca yalnızlığa çekilirse gevezeliği unutur, konuşmayı öğrenir
Sevgiden kaynaklanan eylemlerde kriter farklı mıdır?
Sevgi yüzünden yapılan şey her zaman iyilikle kötülüğün ötesinde yapılır.
Dostu için kişi ne olmalı?
Dostu için kişi bir dinlenme yeri olmalı,
Belirli bir yükseklikte ne olur?
Belirli bir yükseklikte her şey birleşip birbirine karışır. Filozofun düşünceleri de, sanatçının yapıtları da, hayır işleri de.
İnsan yoğun düşününce ne olur?
Bir insan yoğun ve kılı kırk yararak düşündüğü zaman, sadece yüzü değil gövdesi de çekinceli bir havaya bürünür.
İtirafın nasıl faydası olur?
Kişi suçunu bir başkasına itiraf edince, unutur.
Eylem-vicdan ilişkisi nasıldır?
Eylem ve vicdan genellikle uyuşmazlar. Eylem, ağaçtan ham meyveleri toplamak isterken, vicdan onları gereğinden çok olgunlaşmaya bırakır, ta ki yere dökülüp ezilinceye kadar.
Otoriteler neyi sevmezler?
Dünya var olduğundan bu yana, hiçbir otorite kendisinin eleştiri konusu yapılmasına istekli görünmemiştir.
Yaşamın size verdiği ders nedir?
Yaşamın bana verdiği iki ders; çevreni gittikçe daralt, gereksiz kalabalıkların seni üzmesine izin verme..
Müziksiz hayat nedir?
Müziksiz hayat hatadır.
Yaşama karşı sorumluluğumuz nedir?
Yaşama karşı sorumluluğumuz daha yücesini yaratmaktır daha alçağını değil.
Ne yapmalıyız?
Kendi savaşınızı açmalısınız, kendi düşüncelerinizin uğruna. Düşünceleriniz yenilse bile, dürüstlüğünüz zafer çığlıkları atmalıdır bunun için.
Hayatı nasıl yaşayalım?
Hayatını tekrar tekrar aynı hayatı yaşayacakmışsın gibi yaşa,
Cahil toplumla seçim yapılır mı?
Cahil toplumla seçim yapmak, okuma yazma bilmeyen adama hangi kitabı okuyacağını sormak kadar ahmaklıktır!
Hayatta önemli olan nedir?
İnsanlar doğar, büyür, yaşar ve ölürler. Önemli olan çok yaşamak değil, yaşadığın sürece fazla bir şeyler yapabilmektir.
Acı çeken biri için ne mutluluktur?
Acı çeken birisi için, gözlerini kendi acısından başka bir yere çevirebilmek baş döndürücü bir mutluluktur."
Bazı şeyleri bilmeyenler bildiklerini abartırlar mı?
Usta kendini şöyle gösterir: Ne yanılır ne duraksar.
Hristiyanlık batıya ne yaptı?
Hristiyanlık, bizi, kadim dünyanın kültürünün mahsulünden mahrum bırakmıştı. Üstelik bununla da yetinmemiş, daha sonraları, bizi İslâm kültürünün mahsulünden de mahrum etmişti.
Kim yalan söyler?
Kendi kendine inanmayan her zaman yalan söyler.
İnsan ne zaman soylu davranır?
İnsan,diğer insanlardan hiçbir şey istememeye,onlara hep vermeye alıştığı zaman,elinde olmadan soylu davranır.
İyi ve kötüyü herkes bildiğini mi zanneder?
İyi ve kötü konusunda herkes 'bilirkişi' olduğuna inanır ve yanılır.
Bazı insanlar yanlışta ısrarı abartırlar mı?
Adamın birine 'Yanlış trene bindiniz' demişler. Adam itiraz etmiş: 'Hayır, makinist ters gidiyor' demiş.
Kendinden söz etmek nedir?
Kendinden çok söz etmek kendini gizlemenin de bir yoludur.
İnsan neyi öğrenmeli?
İnsan kendini sevmeyi öğrenmeli.
Dindarlıkla ilgili enteresan bir sözünüz var?
Dindarlığınızı Tanrı’ya gösterin, bana insanlığınız lazım!
Kime güvenmeyelim?
Güvenmeyin kendi adaletinden çok sık söz eden hiç kimseye!
İnsanı keşfetmek zor mudur?
İnsanı keşfetmek zordur, kendini keşfetmek ise en zorudur ;çoğu kez yalan söyler ruh gönüle . Böyle başarır ağırlığını ruhu.
Yalnız tek bir şey midir?
Terk edilmişlik başkadır, yalnızlık başka."
Kimi korumak?
Koruma en yakındakilerini bile!
İnsan aşılması gereken bir şeydir.
İnsan nedir?
İnsan aşılması gereken bir şeydir.
Nerede daha tehlikedeyiz?
İnsanların arasında daha tehlikede olduğumu gördüm hayvanların arasında olduğundan.
Acı çeken bir dosta ne yapabiliriz?
Acı çeken bir dostun varsa eğer, o zaman dinleneceği bir yatak ol acılarının, ama sert bir yatak, cephe yatağı: İşte o zaman yararlı olursun ona...
Yaşamı seyretmek güzel olur mu?
Yaşamı seyretmek güzel olacaksa, iyi oynanmalıdır oyunu: bunun için de iyi oyuncular gerekir.
Her şey gerekli midir?
Her şey birbirinden daha gereklidir.
Son olarak bilmek hakkında ne söylersiniz?
Birçok şeyi yarım yamalak bilmektense, hiçbir şeyi bilmemek daha iyi. Başkalarının insafına kalmış bir bilge olmaktansa, kendi başına bir deli olmak daha iyi.
Bu güzel söyleşi için teşekkür ediyorum.
NOT: Bu muhayyel söyleşi yazarın eserlerinden alınan cümlelere sorular üretilerek kurgulanmıştır.